چکیده: عملیات حفاری، یکی از پیچیده‌ترین فعالیت‌های مهندسی در صنایع بالادستی نفت و گاز است. عوامل متعددی در موفقیت این عملیات موثر است. در این میان تاثیر خصوصیات سازند و پارامتر‌های عملیاتی، در تحقیقات مهندسی حفاری مورد توجه قرار گرفته است. ویژگی‌های سازند به طور مشخص با خصوصیات مکانیکی و رفتاری آن تعریف می‌شوند و بخش دیگر تحت تاثیر تجهیزات حفاری می‌باشند. شناخت نحوه‌ی ارتباط میان عوامل ژئومکانیکی و عملیاتی حفاری می‌تواند در بهبود عملکرد عملیات حفاری و در نهایت کاهش هزینه‌های مرتبط، نقش حیاتی ایفا کند. در این تحقیق، با استفاده از روش‌های هوشمند و آماری، تاثیر پارامترهای ژئومکانیکی بر عوامل عملیاتی، با استفاده از داده‌های دو چاه نفتی میدان مارون واقع در جنوب غربی کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. به این منظور، ابتدا مدل ژئومکانیکی یک‌بعدی هریک از چاه‌ها در سازند‌های آسماری و سروک ساخته شده است. در ادامه پس از همگام‌سازی (هم‌مقیاس‌سازی) داده‌های حاصل از مدل ژئومکانیکی و اطلاعات عملیات حفاری، دو روش بر پایه‌ی الگوریتم و مدل‌سازی بکار گرفته شد. با استفاده از روش الگوریتم K2 و شبکه‌های بیزین، ارتباط مستقیم و غیرمستقیم میان خصوصیات ژئومکانیکی و مهم‌ترین پارامترهای عملیاتی حفاری به صورت گرافیکی مشخص ‌شد. همچنین بر اساس نتایج مدل‌سازی عوامل حفاری در روش پرسپترون چند‌لایه (MLP) شبکه‌های عصبی، تاثیر‌گذاری خصوصیات ژئومکانیکی بر پارامترهای عملیاتی به صورت نمودار‌های تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پیاده‌سازی الگوریتم K2، موید ارتباط مستقیم مقاومت تک‌محوری بر نرخ نفوذ حفاری، زاویه‌ی اصطکاک داخلی بر گشتاور و وزن روی مته است. نتایج کاربرد روش MLP در سازند آسماری و سروک نشان می‌دهد به ترتیب زاویه‌ی اصطکاک داخلی و مقاومت تک‌محوری بر سرعت چرخش مته بیشترین اثر‌ را دارند. در بخشی دیگر، ویژگی‌های ژئومکانیکی در هریک از زون‌های چاه‌ها همراه با پارامتر‌های حفاری بررسی و نتایج در قالب نمودار‌های مقایسه‌ای برای واحد‌های ژئومکانیکی (GMU) مشخص ترسیم شده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که انتخاب و اعمال متناسب پارامتر‌های عملیاتی وزن روی مته، سرعت چرخش مته در ارتباط با پارامتر‌های ژئومکانیکی بر روی گشتاور و نرخ نفوذ حفاری به عنوان شاخصی از کیفیت حفاری اثر‌گذار است. در انتها مقادیر نسبی متناسب اعمال پارامتر‌ها در جدوال پیشنهادی ارائه شده است.