مدل کسب و کارهای پلتفرمی

پلتفرم در یک تعریف غیرعلمی و کاربردی، عبارت است از مجموعه مؤلفه‌های پایه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که با کنار هم قرارگرفتن زیربنای تهیه یک نرم‌افزار را فراهم می‌کنند. یک پلتفرم، مجموعه ای از فناوری هایی است که به عنوان پایه ای برای برنامه های کاربردی، فرآیندها و فناوری های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند.

در تجارت، پلتفرم‌ها مدلی برای کسب‌وکارند که از طریق تسهیل تبادل میان دو یا چند گروه وابسته به یکدیگر، ارزش ایجاد می‌کند. این گروه‌ها معمولا مشتری‌ها و تولید‌کننده‌ها هستند. پلتفرم‌ها برای محقق‌کردن این تبادل، شبکه‌‌ای بزرگ و مقیاس‌پذیر ایجاد می‌کنند که متشکل است از کاربرها و منابعی که باید در موقع نیاز در دسترس باشند.

این کسب‌وکار‌ها مانند فیس‌بوک، اوبر یا علی‌بابا، برخلاف کسب‌وکار‌های خطی، موجودی خود را به‌طور مستقیم از طریق زنجیره‌ی تأمین ایجاد و کنترل نمی‌کنند. پلتفرم‌ها ابزارهای تولید را در اختیار ندارند، بلکه ابزار‌های ارتباط را فراهم می‌کنند.

کسب‌وکارهای خطی چه کارخانه‌ی تولید خودرو باشند، مانند جنرال‌موتور و چه فراهم‌کننده‌ی محتوا مانند HBO، برخلاف پلتفرم‌ها موجودی خودشان را دارند و این موضوع در ترازنامه‌هایشان نشان داده می‌شود. همچنین شرکت‌های فناورانه‌ای مانند نت‌فلیکس که برای محتوایش پول پرداخت می‌کند یا خودش مجوز آن را صادر می‌کند، در این دسته قرار می‌گیرند. هرچند نت‌فلیکس، شرکتی فناورانه است، همچنان کسب‌وکاری خطی محسوب می‌شود و پلتفرم‌ نیست.

در قرن بیست‌ویکم دیگر زنجیره‌ی تأمین، محل اصلی تجمع ارزش‌های کسب‌وکار نیست. چیزی که شرکت‌ها صاحب آن‌اند، در مقایسه با منابعی که می‌توانند به آنها وصل شوند، اهمیت کمتری دارد. پلتفرم‌ها درنهایت با تسهیل تراکنش‌ها ارزش ایجاد می‌کنند، درحالی‌که کسب‌وکارهای خطی با تولید کالا یا خدمات، این کار را می‌کنند. به‌بیان‌دیگر، پلتفرم‌ها با ساختن رابطه و ایجاد تراکنش، ارزش خلق می‌کنند.

همچنین باید به این نکته توجه داشت که پلتفرم بودن نه‌تنها رافع مسئولیت نیست، بلکه مسئولیتی چندطرفه است به تعداد وجه‌های مشتریان و ذی‌نفعانی که در پلتفرم حضور دارند.

وضعیت کسب و کارهای پلتفرمی در جهان:

سه پلتفرمی که امروزه بیشترین موفقیت را کسب کرده‌اند، عبارت‌اند از گوگل، اپل و فیس‌بوک. اما آنها فقط قله‌ی کوه یخی هستند که بخش بسیار زیادی از آن درون آب قرار دارد. تعداد پلتفرم‌ها در رأس اقتصاد ما در حال افزایش است. در سال ۲۰۱۶، چهار مورد از پنج برند ارزشمند دنیا و یازده مورد از بیست برند برتر که فوربس آنها را معرفی کرده بود، شرکت‌های پلتفرمی بودند. در ابتدای سال ۲۰۱۷ نیز هر پنج برند برتر، شرکت‌های پلتفرمی هستند.

علاوه‌بر سه پلتفرمی که در بالا ذکر کردیم، پلتفرم‌های موفق دیگری نیز وجود دارند که شامل آمازون، ای‌بی، اینستاگرام، یوتیوب، تویچ، اسنپ‌چت، سلاک، واتس‌اپ، ویز، اوبر، لیفت، ایربنب، پینترس و … نیز می‌شود.

رشد پلتفرم‌ها به امریکا محدود نمی‌شود و شرکت‌های پلتفرمی دیگری مانند علی‌بابا، تنسنت، بایدو و راکوتن، در چین و بیشتر بخش‌های آسیا فراگیر شده‌اند. درواقع شرکت‌های پلتفرمی در کشورهای درحال‌توسعه نقش پررنگ‌تری بازی می‌کنند تا در امریکا.

سرمایه گذاری در پلتفرم ها:

هیچ شکی وجود ندارد که پلتفرم‌ها در مقایسه با کسب‌وکارهای خطی ارزش بیشتری دارند. براساس تحقیقی که انجام داده‌ایم، سرمایه‌گذارها برای پلتفرم‌ها در مقایسه با کسب‌وکارهای خطی مشابه، ارزش بیشتری قائل‌اند.

بررسی ۵۰۰ سهام برتر در بازار سهام نیویورک نشان می‌دهد که متوسط ضریب درآمد کسب‌وکارهای پلتفرمی۸/۹  است. در مقابل، کسب‌وکارهای خطی، بسته به مدل‌شان به‌طور متوسط ضریب درآمد ۲ تا ۴ دارند. پژوهش‌های مشابه دیگر نیز وجود چنین فاصله‌ای میان این دو نوع کسب‌وکار را تأیید می‌کنند.

انواع مدل های کسب و کار پلتفرمی:

همه‌ی پلتفرم‌ها مدل کسب‌وکار بنیادین یکسانی دارند، اما همه‌ی آنها شبیه به هم نیستند. باتوجه‌به تحقیقات صورت‌گرفته، ۸ مدل مختلف برای کسب‌وکارهای پلتفرمی وجود داشته که به شرح ذیل می باشد:

۱. بازار خدمات: نوعی خدمات

۲. بازار کالاها: محصولی فیزیکی

۳. پلتفرم پرداخت: پرداخت

۴. پلتفرم سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری

۵. شبکه‌های اجتماعی:‌ شبکه‌ای با فرایند اصلی دوست‌یابی

۶. پلتفرم ارتباطی: ارتباطات اجتماعی مستقیم

۷. پلتفرم‌های توسعه

•     پلتفرم‌های توسعه‌ی بسته: نرم‌افزای که برای دسترسی به داده‌ها ساخته شده است.
•     پلتفرم‌های توسعه‌ی تحت‌کنترل: نرم‌افزاری که در محیط توسعه‌ی یکپارچه‌ و تحت کنترل ساخته شده است.
•     پلتفرم‌های توسعه‌ی باز:‌ نرم‌افزار منبع‌باز و رایگان.

۸. پلتفرم‌های محتوایی