چکیده: چکیده استفاده از گیاهان پوششی به عنوان روشی غیرشیمیایی برای مدیریت علف‌های هرز مورد توجه محققان با هدف دستیابی به کشاورزی پایدار بوده است. یافتن بهترین گیاه پوششی که بتواند به طور موثر علف‌های هرز را کنترل و در عین حال حداقل فشار رقابتی را بر محصول اصلی وارد نماید، عامل کلیدی در کارایی گیاهان پوششی در مدیریت علف‌های هرز به‌شمار می‌رود. به منظور بررسی تاثیر گیاهان پوششی بر رشد، عملکرد و علف‌های هرز سه رقم سویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو مزرعه آزمایشی در استان گلستان، (شهرستان‌های گرگان و علی‌آباد کتول) در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ارقام سویا در سه سطح، سامان، کتول و ساری به عنوان تیمار اول و شش سطح مدیریت علف‌هرز شامل ۱- کشت خالص سویا با مصرف علف‌کش مرسوم در منطقه، ۲-کشت خالص سویا با انجام عملیات وجین، ۳- کشت همزمان گیاه پوششی ماش (Vigna radiate L.) همراه با سویا، ۴- کشت همزمان گیاه پوششی لوبیا چشم‌بلبلی (Vigna unguiculata.) همراه با سویا، ۵- کشت همزمان گیاه پوششی ارزن پروسو (Panicum miliaceum L.) همراه با سویا و ۶-کشت خالص سویا (شاهد آلوده به علف‌هرز)، به عنوان تیمار دوم در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد، تداخل علف‌های هرز باعث کاهش معنی‌دار کلروفیل a(۲۷/۲۰%)، کلروفیل b (۲۵/۳۱%)، کلروفیل کل (۱۴/۲۳%)، کاروتنوئیدها (۳۶/۳۰ %)، نیتروژن (۴۸/۳۱%)، فسفر (۷۵/۲۹%) و پتاسیم (۹۸/۱۷%) برگ سویا نسبت به تیمار وجین علف‌های هرز شد. به جزء ارتفاع بوته سویا که تحت تاثیر گیاهان پوششی و علف‌های هرز افزایش یافت، شاخص سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه سویا در شرایط حضور علف‌های هرز کاهش معنی‌داری نشان داد. کاهش عملکرد دانه سویا به دلیل تداخل علف‌های هرز بین ۷۷/۲۳ تا ۵۰ درصد بسته به مکان و رقم سویا از رقم ساری در منطقه گرگان متغیر بود. استفاده از گیاهان پوششی ماش، لوبیا چشم بلبلی و ارزن به ترتیب باعث کاهش تراکم علف‌های هرز به میزان ۴۸/۹۵، ۶۷/۹۴ و ۰۳/۹۳ درصد و کاهش وزن خشک علف‌های هرز به ترتیب به میزان ۰۷/۹۸، ۶۲/۹۷ و ۰۷/۹۶ درصد نسبت به تیمار عدم وجین شد. نتایج نشان داد که گیاهان پوششی باعث کاهش معنی دار کلروفیل aو b، درصد نیتروژن و پتاسیم برگ، تعداد دانه‌ در غلاف، درصد پروتئین و عملکرد بیولوژیک و همچنین عملکرد دانه سویا نسبت به تیمار وجین شدند. بین گیاهان پوششی، ارزن نسبت به لوبیا چشم بلبلی و ماش تاثیر بیشتری داشت و سبب افزایش بیشتر در محتوای عناصر غذایی، رنگدانه‌های برگ، تعداد غلاف در هر بوته، دانه در هر غلاف و عملکرد سویا نسبت به تیمار عدم وجین شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه از برهمکنش سه‌گانه رقم سامان در شرایط وجین علف‌هرز در منطقه علی‌آباد به میزان ۱/۲۰۴۷ کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه به میزان ۳۵/۹۳۵ کیلوگرم در هکتار از رقم ساری و کتول در شرایط عدم وجین و در منطقه گرگان بدست آمد. بیشترین تراکم علف‌های ‌هرز با ۹/۱۵ بوته در متر مربع در شرایط عدم وجین در علی‌آباد و کمترین تراکم علف‌هرز در کاشت گیاه پوششی ماش در هر دو منطقه گرگان و علی‌آباد مشاهده شد. بر اساس نتایج این پژوهش، در بین گیاهان پوششی، ارزن مشابه با ماش و لوبیاچشم بلبلی کنترل موثر علف‌های هرز را به همراه داشت در حالی که فشار رقابتی کمتری بر سویا وارد کرد. بنابراین، گیاه ارزن گزینه بهتری بعنوان گیاه پوششی جهت مدیریت پایدار علف‌های هرز خصوصا در کنار ارقام با ارتفاع بلندتر سویا مانند رقم سامان می باشد.