چکیده: ایران با تاریخ غنی و معماری ارزشمند،دارای کاروانسراهای متعددی است که در گذشته نقشی مهم در تجارت و ارتباطات ایفا کرده‌اند.با این حال،بسیاری از این بناها به دلیل کم‌توجهی و نبود کاربری مناسب در معرض تخریب قرار گرفته‌اند.پژوهش حاضر با هدف باز زنده‌سازی کاروانسرای زعفرانیه سبزوار، راهکارهایی مبتنی بر گردشگری پایدار ارائه می‌دهد.این کاروانسرا،واقع در روستای زعفرانیه،در مسیر تاریخی جاده ابریشم قرار دارد و از نظر فرهنگی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه‌ای است. کاروانسرای زعفرانیه،نمونه‌ای از کاروانسراهای دوره سلجوقی،با ویژگی‌های معماری چهار ایوانی و حیاط مرکزی، نمایانگر هویت تاریخی و معماری اصیل ایرانی است.این بنا که با گذر زمان کاربری خود را از دست داده، نیازمند احیا و تعریف مجدد کاربری با حفظ اصالت تاریخی است.در این پژوهش، از مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل نمونه‌های موفق داخلی و خارجی(مانند کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین و ....)، و سپس با انجام مصاحبه‌هایی با متخصصان حوزه میراث فرهنگی، از جمله کارشناسان میراث فرهنگی سبزوار و استاد دانشگاه در حوزه مرمت و باستان شناس اقای دکتر محمد عبدالله زاده ثانی،اطلاعات کاربردی برای تدوین طرح به دست آمد. داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که تلفیق شاخص‌های گردشگری پایدار (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست‌محیطی و مدیریتی) با اصول مرمت و حفظ اصالت بنا می‌تواند نقش مؤثری در احیای این میراث تاریخی و رونق اقتصادی جامعه محلی ایفا کند. در طرح نهایی پیشنهادی،کاروانسرای زعفرانیه به یک مجموعه اقامتی، تفریحی و تجاری تبدیل شد که شامل اقامتگاه‌های سنتی، رستوران، کافی‌شاپ، موزه و فروشگاه‌های صنایع‌دستی و محصولات کشاورزی منطقه مانند زعفران، زیره و پسته است. در این طرح، برقراری فضای تجاری، مشابه با نقش تاریخی این کاروانسرا در دوران گذشته، مورد توجه قرار گرفته است.همچنین، پشت‌بام کاروانسرا برای فعالیت‌های ستاره‌شناسی و جذب علاقه‌مندان به نجوم طراحی شده است. برای حفظ ساختار بنا و کاهش آسیب، بخش‌های تأسیسات و آشپزخانه به پشت مجموعه منتقل شده و از طریق یکی از برج‌های کاروانسرا به رستوران و سایر بخش‌ها خدمات‌رسانی می‌شود.این طراحی با در نظر گرفتن اصول مرمت،حفظ اصالت تاریخی، و تأمین نیازهای گردشگری مدرن انجام شده است.